Steel Plant : విశాఖ ఉక్కు ఉద్య‌మ ప‌ద‌నిస‌లు

నవంబర్ 1, 1967, ఆంధ్రా అవతరణ దినోత్సవంగా జరుపుకునే రోజున 20ఏళ్ల వ‌య‌సులో ఉండే టి. సన్యాసిరావు విశాఖపట్నంలో ఉక్కు కర్మాగారం ఏర్పాటు కోసం ఆందోళ‌న ప‌ట్టాడు. అంత‌కు రెండు రోజుల క్రితం (అక్టోబర్ 29) గోపాలపట్నం సమీపంలో మద్రాస్ మెయిల్‌ను 24 గంటలకు పైగా నిలిపివేశారు. రైల్ రోకో విజ‌య‌వంతం అయింది. ఉద్యామాన్ని అణిచివేయ‌డానికి ఆనాటి ప్ర‌భుత్వం ప్ర‌య‌త్నం చేసింది. టౌన్ ప్రాంతంలోని ఒక హోటల్ పోలీసులకు మరియు సిఆర్‌పిఎఫ్ సిబ్బందికి భోజనం పెడుతున్నార‌ని స‌న్యాసిరావు అండ్ టీంకు సందేశం వచ్చింది.
వెంట‌నే సన్యాసి రావు అతని స్నేహితులు పాతబస్తీకి చేరుకున్నారు, అక్కడ వేలాది మంది ప్రజలు రోడ్డుపై గుమిగూడారు. పోలీసులు కాల్చిన బుల్లెట్లతో ప్ర‌జ‌లు ఎదురుదాడికి దిగారు. దాని గురించి విన్న రాజనాల ప్రణకుశ దాస్, AVN కాలేజ్ రెండవ సంవత్సరం విద్యార్థి, కళాశాల NCC లో రెండవ అధికారి, మరొక నిరసనకారుల సమితిలో చేరారు. దుండగులు దుకాణాన్ని దోచుకోవడానికి వస్తున్నారని భావించిన ప్రైవేట్ ఆయుధ వ్యాపారుల యజమానులు పేల్చిన నాలుగు బుల్లెట్లను తీసుకున్నాడు.ఆ రోజు తొమ్మిదేళ్ల బాలుడితో సహా మొత్తం 12 మంది మరణించారు, స్థానికులు దీనిని ‘వైజాగ్‌లోని జలియన్‌వాలా బాగ్’ అని పేర్కొన్నారు.

ఈ ఘటన స్థానికుల్లో ఎలాంటి భయాందోళనకు గురి చేయ‌క‌పోవ‌డం పోలీసులు, జిల్లా యంత్రాంగం ఆశ్చర్యానికి గురి చేసింది. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా ఆందోళన మంటలా వ్యాపించింది. వారం వ్య‌వ‌ధిలో గుంటూరులో ఐదుగురు, విజయవాడలో ఐదుగురు, విజయనగరంలో ఇద్దరు, రాజమండ్రి, కాకినాడ, పలాస, వరంగల్‌, జగిత్యాల, సీలేరులో ఒక్కొక్కరు, మరో రెండు చోట్ల ఒక్కొక్కరు చొప్పున పోలీసు కాల్పుల్లో దాదాపుగా 20 మంది చనిపోయారు. విశాఖ ఉక్కు ఆంధ్రుల హక్కు’ అంటూ నినాదాలు చేస్తూ మహిళలు, చిన్నారులు రోడ్లపైకి వచ్చారు. చివరకు విశాఖపట్నంలో దేశంలోని మొట్టమొదటి ఇంటిగ్రేటెడ్ షోర్ బేస్డ్ స్టీల్ ప్లాంట్ ఏర్పాటుకు అనుమతి ఇచ్చింది. మొత్తం పోలీసు కాల్పుల్లో మొత్తం 32 మంది చనిపోయారు. యుక్త వ‌య‌సులో నిరసనలో పాల్గొనడమే కాకుండా ‘విశాఖ ఉక్కు-ఆంధ్రుల హక్కు మహోద్యమం’ అనే పుస్తకాన్ని రచించిన నరసింగరావు. 100% స్ట్రాటజిక్ సేల్ కోసం కేంద్రం విశాఖ‌లో ప‌రిశ్ర‌మ పెట్టాలని నిర్ణయించింది. దీంతో మ‌రో 260 రోజులు ఉద్యోగులు ఆందోళనలు ఆనాడు చేశారు. తమనంపల్లి అమృతరావు అదే ఏడాది అక్టోబర్ 15న ఆమరణ నిరాహార దీక్ష చేపట్టినప్పటి నుంచి ఆందోళన మరో మలుపు తిరిగింది. ఆంధ్రా మెడికల్ కళాశాల, ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం, AVN కళాశాల విద్యార్థులు ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. అప్పటి ఏఎంసీ విద్యార్థి సంఘం అధ్యక్షుడు కోళ్ల రాజమోహన్‌ ఆధ్వర్యంలో విద్యార్థులు రోల్‌ రోకో నిర్వహించారు. “రైల్ రోకో ప్రశాంతంగా జరిగింది. వేలాది మంది త‌ర‌లి వ‌చ్చారు. రైల్లో చిక్కుకుపోయిన చిన్నారుల కోసం ఆందోళనకారులు ఆహారం, నీళ్లు, పాలు తీసుకెళ్లారు. ప్రయాణికులు సైతం పోస్టర్లు అంటించి రైలు ముందు బైఠాయించి ఆందోళనకు దిగారు. అప్పటి జిల్లా కలెక్టర్ అబిద్ హుస్సేన్ మరియు అప్పటి ఎస్పీ మమ్మల్ని కలిశారు” అని రాజమోహన్ గుర్తు చేసుకున్నారు.

ప్రముఖ విద్యార్థి నాయకులలో ప్రస్తుతం భారత ఉపరాష్ట్రపతి అయిన ఎం. వెంకయ్య నాయుడు, అప్పటి ఎయు లా కళాశాల విద్యార్థి, సిపిఐ(ఎం) పొలిట్ బ్యూరో సభ్యుడు బి.వి.రాఘవులు, తెన్నేటి విశ్వనాధం, గౌతు ల‌క్ష‌ణ్ 1963లో పార్లమెంటు సభ్యుడు సి. సుబ్రమణియన్ విశాఖపట్నంలో స్టీల్ ప్లాంట్‌ను ఏర్పాటు చేస్తున్నట్లు ప్రకటించారు, అయితే అది మ‌రో విధంగా రూప‌క‌ల్ప‌న చేయ‌డంతో మ‌ళ్లీ నిరంతర ఆందోళన కొన‌సాగించారు. దీంతో 1971లో అప్పటి ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ శంకుస్థాపన చేసి, మొక్కను జాతికి అంకితం చేశారు. నిర్మాణంలో జాప్యం కారణంగా, ప్రారంభ అంచనా ₹1,900 కోట్లు కమీషన్ సమయంలో ₹8,000 కోట్లకు చేరుకుంది. కేంద్రం కేవలం ₹ 4,986 కోట్లు మాత్రమే ఇచ్చింది మరియు మిగిలిన మొత్తాన్ని మార్కెట్ నుండి అధిక వడ్డీకి సేకరించింది.

విశాఖ ఉక్కు ఇంకా అప్పుల నుండి బయటపడలేదు. 2,000లో, ప్లాంట్‌ను బిఐఎఫ్‌ఆర్‌కు రిఫర్ చేశారు. 2014లో 10% డిజిన్వెస్ట్‌మెంట్ ప్రతిపాదించబడింది. ఉద్యోగులు, కార్మిక సంఘాలు ఆందోళన చేస్తే ప్లాంట్‌ను కాపాడుకోవచ్చు. ఈ ప్లాంట్‌కు ఇప్పటి వరకు ఏ ప్రభుత్వం కూడా క్యాప్టివ్ ఇనుప ఖనిజం గనిని మంజూరు చేయలేదని, సలహాదారు ఎం.ఎన్. దస్తూర్ బైలాడిలా రిజర్వ్‌లలో రెండు బ్లాకులను సిఫార్సు చేస్తున్నారు” అని సిపిఐ రాష్ట్ర సహాయ కార్యదర్శి జెవి సత్యనారాయణ మూర్తి అన్నారు. సమ్మెలో ఉన్న ఉద్యోగులను పరామర్శించిన డి.రాజా, శ్రీ రాఘవులు, మేధా పాట్కర్ వంటి దాదాపు అందరు నాయకులు, కార్యకర్తలు గనులు కేటాయించకపోవడమే కేంద్రం చేసిన పెద్ద తప్పిదమని, వైసిపికి 20 మిలియన్లు వచ్చే అవకాశం ఉందని అన్నారు. ఇప్ప‌టికి కాల్పులు జరిగి 55 ఏళ్లు పూర్తయ్యాయి, అందుకే విశాఖ ఉక్కు తెలుగు వాళ్ల‌లో మానసికంగా పాతుకుపోయింది. కేంద్రం ప్రైవేటీక‌ర‌ణ ప్రతిపాదనను పునఃపరిశీలించాలి’’ ప్ర‌స్తుతం మ‌ళ్లీ తొలి నినాదం కార్మికుల నుంచి వినిపిస్తోంది.