Indus Waters Treaty: భారత్, పాకిస్తాన్ మధ్య 1960లో వరల్డ్ బ్యాంక్ మధ్యవర్తిత్వంతో కుదిరిన సింధూ నదీ జలాల ఒప్పందం (Indus Waters Treaty)ను నిలిపివేస్తూ భారత ప్రభుత్వం తీసుకున్న చారిత్రాత్మక నిర్ణయం ప్రస్తుతం చర్చనీయాంశంగా మారింది. ఈ నిర్ణయం అమలు, దాని భవిష్యత్తు వ్యూహంపై కేంద్ర హోం మంత్రి అమిత్ షా తాజాగా ఢిల్లీలోని తన నివాసంలో జలశక్తి మంత్రి సీఆర్ పాటిల్, ఇతర ఉన్నతాధికారులతో కీలక సమావేశం నిర్వహించారు. ఈ సమావేశం ఒప్పందం నిలిపివేతకు సంబంధించిన అమలు ప్రణాళిక, సింధూ నదీ జలాలు పాకిస్తాన్‌కు చేరకుండా చేసే మూడు దశల వ్యూహంపై దృష్టి సారించిన‌ట్లు తెలుస్తోంది. సింధు న‌దీజ‌లాల్లో ఒక్క చుక్క నీటిని కూడా పాకిస్థాన్‌కు పోనివ్వ‌మ‌ని సమావేశం త‌ర్వాత కేంద్ర జ‌ల్ శక్తి మంత్రి సీఆర్ పాటిల్ స్పష్టం చేశారు.
ఈ నిర్ణయానికి ప్రధాన కారణం ఏప్రిల్ 22న జమ్మూ కాశ్మీర్‌లోని పహల్గామ్‌లోని బైసరన్ మైదానంలో జరిగిన ఉగ్రదాడి. ఈ దాడిలో 25 మంది భారతీయులు, ఒక నేపాలీ పౌరుడు మరణించగా అనేక మంది గాయపడ్డారు. ఈ దాడి వెనుక సరిహద్దు దాటిన ఉగ్రవాద కారణాలు ఉన్నాయని భారత్ గుర్తించింది. దీనికి ప్రతిస్పందనగా ఏప్రిల్ 23న ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ అధ్యక్షతన జరిగిన కేబినెట్ కమిటీ ఆన్ సెక్యూరిటీ (CCS) సమావేశంలో ఒప్పందాన్ని తాత్కాలికంగా నిలిపివేయాలని నిర్ణయించారు.
సింధూ నదీ జలాల ఒప్పందం
1960లో సంతకం చేయబడిన సింధూ నదీ జలాల ఒప్పందం. సింధూ నదీ వ్యవస్థలోని ఆరు నదుల (సింధూ, జీలం, చీనాబ్, రావి, బియాస్, సట్లెజ్) జలాల వినియోగాన్ని భారత్, పాకిస్తాన్ మధ్య విభజిస్తుంది. ఈ ఒప్పందం ప్రకారం పశ్చిమ నదులు (సింధూ, జీలం, చీనాబ్) పాకిస్తాన్‌కు కేటాయించబడ్డాయి. తూర్పు నదులు (రావి, బియాస్, సట్లెజ్) భారత్‌కు కేటాయించబడ్డాయి. ఈ ఒప్పందం ద్వారా పాకిస్తాన్ సింధూ వ్యవస్థలో 80% నీటిని పొందుతుంది. ఇది ఆ దేశ వ్యవసాయం, తాగునీరు, ఆర్థిక కార్యకలాపాలకు జీవనాడిగా ఉంది.
భారత్ మూడు దశల ప్రణాళిక
భారత్, సింధూ నదీ జలాలు పాకిస్తాన్‌కు చేరకుండా చేయడానికి మూడు దశల ప్రణాళికను రూపొందించింది. దీనిని జలశక్తి మంత్రి సీఆర్ పాటిల్ స్పష్టం చేశారు.
స్వల్పకాలిక ప్రణాళిక: వెంటనే అమలు చేయదగిన చర్యలు. ఉదాహరణకు నీటి ప్రవాహాన్ని నియంత్రించడానికి ఇప్పటికే ఉన్న ఆనకట్టలు, బ్యారేజీలను ఉపయోగించడం.
మధ్యకాలిక ప్రణాళిక: తూర్పు నదుల నీటిని పూర్తిగా ఉపయోగించుకోవడానికి షాపూర్‌కంది, ఉజ్ మల్టీపర్పస్ ప్రాజెక్ట్, రావి-బియాస్ లింక్ వంటి ప్రాజెక్టులను వేగవంతం చేయడం.
దీర్ఘకాలిక ప్రణాళిక: పశ్చిమ నదుల నీటిని భారత్‌లోని సేద్యం, జలవిద్యుత్, ఇతర అవసరాల కోసం డైవర్ట్ చేయడానికి కొత్త ఆనకట్టలు, టన్నెల్స్ నిర్మాణం.
మొదటి దశలో భారత్ తన నిర్ణయాన్ని వరల్డ్ బ్యాంక్‌కు తెలియజేయాలని నిర్ణయించింది. ఎందుకంటే వరల్డ్ బ్యాంక్ ఈ ఒప్పందంలో సంతకం చేసిన పక్షం. అయితే వరల్డ్ బ్యాంక్‌కు ఇంకా ఈ నిర్ణయం గురించి అధికారిక సమాచారం అందలేదని వార్తలు తెలిపాయి.
Also Read: Pithapuram : హమ్మయ్య..పవన్ – వర్మ కలిసిపోయారు
ఒప్పందం నిలిపివేతకు కారణాలు
భారత్ తన నిర్ణయాన్ని సమర్థిస్తూ ఒప్పందం నిబంధనలను పాకిస్తాన్ ఉల్లంఘించిందని, ముఖ్యంగా సరిహద్దు దాటిన ఉగ్రవాదాన్ని ప్రోత్సహిస్తూ ఒప్పందం నీతి ఆధారాలను దెబ్బతీసిందని పేర్కొంది. జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ కార్యదర్శి దేబాశ్రీ ముఖర్జీ, పాకిస్తాన్ నీటి వనరుల మంత్రిత్వ శాఖ కార్యదర్శి సయ్యద్ అలీ ముర్తజాకు రాసిన లేఖలో ఈ విషయాన్ని స్పష్టం చేశారు. లేఖలో జనాభా గణాంకాల మార్పు, శుభ్రమైన శక్తి అభివృద్ధి అవసరం, నీటి విభజనలో ఊహించిన ఊహల మార్పు వంటి కారణాలను పేర్కొన్నారు.
పాకిస్తాన్ స్పందన
పాకిస్తాన్ ఈ నిర్ణయాన్ని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించింది. దీనిని “నీటి యుద్ధం”కు దారితీసే చర్యగా అభివర్ణించింది. పాకిస్తాన్ నీటి, ఇంధన మంత్రి అవాయిస్ లేగారీ సింధూ నదీ జలాలలో ప్రతి చుక్క తమ హక్కు అని, ఒప్పందం నిలిపివేత చట్టవిరుద్ధమని పేర్కొన్నారు. పాకిస్తాన్ జాతీయ భద్రతా కమిటీ ఈ చర్యను “యుద్ధ చర్య”గా పరిగణిస్తామని హెచ్చరించింది.
ప్రభావం
సింధూ నదీ వ్యవస్థ నీరు పాకిస్తాన్ వ్యవసాయానికి (దేశ GDPలో 25%), తాగునీటి సరఫరాకు, విద్యుత్ ఉత్పత్తికి కీలకం. నీటి ప్రవాహం ఆగిపోతే పంటల దిగుబడి తగ్గడం, ఆహార కొరత, ఆర్థిక అస్థిరత వంటి తీవ్ర పరిణామాలు ఎదురవుతాయి. పాకిస్తాన్‌లో నీటి నిల్వ సామర్థ్యం (మంగ్లా, తర్బెలా ఆనకట్టలు కేవలం 14.4 MAF నిల్వ) ఇప్పటికే తక్కువగా ఉంది. ఇది ఈ నిర్ణయం ప్రభావాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేస్తుంది.
వరల్డ్ బ్యాంక్ పాత్ర
ఒప్పందం నిలిపివేత గురించి వరల్డ్ బ్యాంక్‌కు ఇంకా అధికారికంగా తెలియజేయలేదని వార్తలు సూచిస్తున్నాయి. భారత్ తన వైఖరిని వరల్డ్ బ్యాంక్‌కు తెలియజేయడం ద్వారా అంతర్జాతీయ చట్టపరమైన సవాళ్లను ఎదుర్కోవడానికి సిద్ధమవుతోంది.
సింధూ నదీ జలాల ఒప్పందం నిలిపివేత భారత్-పాకిస్తాన్ సంబంధాలలో ఒక మలుపు. ఈ చర్య సరిహద్దు దాటిన ఉగ్రవాదానికి బలమైన సందేశంగా ఉన్నప్పటికీ దీని అమలు అంతర్జాతీయ చట్టం, రాజకీయ, ఆర్థిక సవాళ్లను ఎదుర్కోవాల్సి ఉంటుంది. అమిత్ షా నేతృత్వంలోని సమావేశం ఈ వ్యూహం అమలుకు దిశానిర్దేశం చేస్తుంది. ముఖ్యంగా సింధూ నదీ జలాలు పాకిస్తాన్‌కు చేరకుండా చేసే మూడు దశల ప్రణాళికపై దృష్టి సారిస్తుంది.