Powerful Officers: భారత్ వంటి విశాల దేశంలో ప్రభుత్వానికి అసలైన ఇంజిన్ కేవలం మంత్రులు లేదా ఎన్నికైన నాయకుల చేతిలో మాత్రమే ఉండదు. తెర వెనుక ఉండే కొంతమంది ఎంపిక చేసిన బ్యూరోక్రాట్లు (Powerful Officers) కూడా క్యాబినెట్లోని చాలా మంది మంత్రుల కంటే ఎక్కువ అధికారాన్ని కలిగి ఉంటారు. ఈ వ్యక్తులు వార్తలకు దూరంగా ఉంటారు. కానీ విధానాల దిశ, పెద్ద నిర్ణయాల రూపకల్పన, మొత్తం ప్రభుత్వ వ్యవస్థపై పట్టు వీరి చేతుల్లోనే ఉంటుంది.
ఈ అధికారులు అన్ని మంత్రిత్వ శాఖలపై నిఘా ఉంచుతారు. దీంతో పాటు వీరికి గూఢచార సమాచారం నుండి ఆర్థిక డేటా వరకు ప్రత్యక్ష పాత్ర ఉంటుంది. ప్రతి ముఖ్యమైన విషయంలో ఎటువంటి ఫిల్టర్ లేకుండా ప్రధానమంత్రికి సలహా ఇస్తారు.
వారు ప్రధానమంత్రికి నిజమైన ‘కన్ను, చెవి, మెదడు’లా పనిచేస్తారు. భారతదేశంలో మూడు పదవులు మిగిలిన వాటి కంటే అత్యున్నతంగా పరిగణించబడతాయి. వీటి ప్రభావం మొత్తం వ్యవస్థపై ఉంటుంది. ఈ మూడు పదవులు నేరుగా ప్రధానమంత్రి పరిధిలోకి వస్తాయి. వీరి నియామకం ప్రధానమంత్రి వ్యక్తిగత ఎంపికపై ఆధారపడి ఉంటుంది. క్యాబినెట్ అధికారిక ప్రక్రియ లేకుండా కూడా వీరు పెద్ద పెద్ద నిర్ణయాలను ప్రభావితం చేయగలరు. సాధారణంగా ప్రధానమంత్రి కోసం తెర వెనుక పనిచేసే ముఖాల గురించి ప్రజలకు తక్కువ అవగాహన ఉంటుంది. కానీ ప్రధానమంత్రికి కుడి చేయి అని పిలువబడే ఈ అధికారుల గురించి అందరూ తెలుసుకోవాలి.
- ప్రధాన కార్యదర్శి, ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం
- జాతీయ భద్రతా సలహాదారు
- క్యాబినెట్ కార్యదర్శి
ఈ ముగ్గురి పరిధి వేరువేరుగా ఉన్నప్పటికీ.. వీరు ముగ్గురూ కలిసి ప్రధానమంత్రికి మొత్తం ప్రభుత్వ యంత్రాంగం ఒకే లయలో పనిచేసే శక్తిని అందిస్తారు.
జాతీయ భద్రతా సలహాదారు (NSA)
జాతీయ భద్రతా సలహాదారు (NSA) భారతదేశంలో అత్యంత ముఖ్యమైన, శక్తివంతమైన ఎన్నిక కాని పదవులలో ఒకటి. ఇది నేరుగా ప్రధానమంత్రి పర్యవేక్షణలో పనిచేస్తుంది. ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం (PMO)లో భాగం. దేశ అంతర్గత, బాహ్య భద్రత, గూఢచార వ్యవస్థ, విదేశాంగ విధానం, రక్షణ విధానం, అణు కార్యక్రమం, ఉగ్రవాదం వంటి అన్ని వ్యూహాత్మక విషయాలపై NSA ప్రధానమంత్రికి ప్రత్యక్షంగా, గోప్యంగా సలహా ఇస్తారు.
ఆయన జాతీయ భద్రతా మండలి (NSC) కార్యదర్శిగా కూడా వ్యవహరిస్తారు, నిఘా సంస్థలతో (IB, RAW, NTRO మొదలైనవి) నిరంతరం సమన్వయం చేసుకుంటారు. NSA క్యాబినెట్ ర్యాంక్ అధికారి అయినప్పటికీ అవసరమైతే క్యాబినెట్ కార్యదర్శి, ప్రధాన కార్యదర్శి కంటే కూడా ఎక్కువ ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంటారు. ఎందుకంటే ఆయన ప్రధానమంత్రికి అత్యంత విశ్వసనీయ సలహాదారు. అంతేకాక అనేక సందర్భాలలో బ్యాక్-ఛానల్ దౌత్యం, సంక్షోభ నిర్వహణలో ముఖ్యపాత్ర పోషిస్తారు.
అజిత్ డోభాల్ (ప్రస్తుత NSA)
ప్రస్తుతం జాతీయ భద్రతా సలహాదారు పదవిలో అజిత్ డోభాల్ ఉన్నారు. 1968 బ్యాచ్కు చెందిన కేరళ కేడర్ ఐపీఎస్ అధికారి అయిన అజిత్ డోభాల్ ఆగ్రా విశ్వవిద్యాలయం నుండి అర్థశాస్త్రంలో ఎం.ఏ. పూర్తి చేశారు. తన కెరీర్ ప్రారంభంలో ఆయన పాకిస్తాన్లో చాలా కాలం పాటు అండర్ కవర్ ఏజెంట్గా పనిచేశారు. అక్కడ నుండి చాలా సున్నితమైన సమాచారాన్ని సేకరించారు. ఇంటెలిజెన్స్ బ్యూరో (IB)కి ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన డైరెక్టర్గా ఆయన గుర్తింపు పొందారు. పదవీ విరమణ తర్వాత 2014 నుండి ఇప్పటివరకు ఆయన భారతదేశ జాతీయ భద్రతా సలహాదారుగా (NSA) ఉన్నారు. ఈ కాలంలో పఠాన్కోట్, ఉరి, పుల్వామా దాడుల తర్వాత సర్జికల్ స్ట్రైక్, బాలాకోట్ ఎయిర్ స్ట్రైక్ వంటి కీలక ఆపరేషన్ల వ్యూహాలను రూపొందించడంలో ఆయన ముఖ్యపాత్ర పోషించారు.
ప్రధానమంత్రికి ప్రధాన కార్యదర్శి
ప్రధాన కార్యదర్శి (ముఖ్యంగా ప్రధానమంత్రికి ప్రధాన కార్యదర్శి) భారత ప్రభుత్వంలో అత్యంత శక్తివంతమైన పరిపాలనా పదవులలో ఒకటి. ఈ అధికారి ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం (PMO) వాస్తవ పరిపాలనా, కార్యనిర్వాహక అధిపతిగా వ్యవహరిస్తారు. ప్రధానమంత్రికి అత్యంత సన్నిహిత, విశ్వసనీయ బ్యూరోక్రాట్గా పనిచేస్తూ PMO మొత్తం పనితీరును నిర్వహిస్తారు. ప్రధానమంత్రికి విధానపరమైన సలహాలు ఇస్తారు. అన్ని మంత్రిత్వ శాఖలతో సమన్వయం చేస్తారు. ప్రధానమంత్రి ప్రతి ముఖ్యమైన నిర్ణయంలో సహాయం చేస్తారు.
క్యాబినెట్ కార్యదర్శి మొత్తం సివిల్ సర్వీస్ వ్యవస్థకు అధిపతి కాగా, ప్రధాన కార్యదర్శి (PMO) ప్రధానమంత్రి వ్యక్తిగత ఎంపిక, విశ్వాసంపై నియమించబడతారు. PMO ద్వారా పరోక్షంగా మొత్తం ప్రభుత్వ యంత్రాంగంపై లోతైన పట్టును కలిగి ఉంటారు. అందుకే ఈ పదవి దేశంలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన ప్రభుత్వ పదవులలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.
డా. ప్రదీప్ కుమార్ మిశ్రా (ప్రస్తుత ప్రధాన కార్యదర్శి)
డా. ప్రదీప్ కుమార్ మిశ్రా భారతదేశంలో అత్యంత అనుభవం, శక్తివంతమైన బ్యూరోక్రాట్లలో ఒకరు. 1972 బ్యాచ్కు చెందిన గుజరాత్ కేడర్ IAS అధికారి అయినందున ప్రస్తుతం ఆయన మొత్తం సివిల్ సర్వీస్లో అత్యంత సీనియర్ క్రియాశీల అధికారి. ఆయన ఢిల్లీ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్ నుండి అర్థశాస్త్రంలో పీహెచ్డీ, వ్యవసాయ అర్థశాస్త్రంలో మాస్టర్స్ చేశారు. నరేంద్ర మోదీ గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నప్పటి నుండి డా. మిశ్రా ఆయనకు అత్యంత సన్నిహిత, నమ్మకమైన సలహాదారుగా ఉన్నారు. గుజరాత్లో ప్రధాన కార్యదర్శిగా ఉన్నప్పుడు 2001 భుజ్ భూకంపం తర్వాత ఆయన రూపొందించిన విపత్తు నిర్వహణ, పునరావాస నమూనాను ప్రపంచం ప్రశంసించింది.
2014 నుండి ఇప్పటివరకు ఆయన ప్రధానమంత్రి మోదీకి ప్రధాన కార్యదర్శిగా ఉన్నారు. PMO మొత్తం పనితీరు ఆయన చేతిలో ఉంటుంది. విధానపరమైన నిర్ణయాలు, మంత్రిత్వ శాఖల సమన్వయం, పెద్ద ప్రాజెక్టుల పర్యవేక్షణ, సంక్షోభ సమయాల్లో త్వరిత నిర్ణయాలు వీటన్నింటిలో ఆయన కీలక పాత్ర పోషిస్తారు. ప్రశాంతమైన స్వభావం, లోతైన అవగాహన, నిశిత పర్యవేక్షణకు ప్రసిద్ధి చెందిన డా. మిశ్రాను ప్రధానమంత్రి “సైలెంట్ క్రైసిస్ మేనేజర్” అని కూడా పిలుస్తారు.
క్యాబినెట్ కార్యదర్శి
క్యాబినెట్ కార్యదర్శి భారత ప్రభుత్వం అత్యంత సీనియర్ బ్యూరోక్రాట్. ఈ పదవి మొత్తం సివిల్ సర్వీస్ వ్యవస్థకు (IAS, IPS, IFS సహా అన్ని అఖిల భారత సేవలు, ఇతర కేంద్ర సేవలు) పరిపాలనా అధిపతిగా ఉంటుంది. ప్రభుత్వంలోని అన్ని మంత్రిత్వ శాఖలు/విభాగాల మధ్య సమన్వయం చేయడం, క్యాబినెట్, దాని కమిటీలకు సచివాలయ సహాయం అందించడం, ప్రధానమంత్రి- క్యాబినెట్కు అత్యంత విశ్వసనీయ సలహాదారుగా పనిచేయడం, సీనియారిటీ ఆధారంగా అన్ని కార్యదర్శుల కంటే పై స్థానంలో ఉండటం లాంటివి వీరి ప్రధాన విధులు.
డా. టి. వి. సోమనాథన్ (ప్రస్తుత క్యాబినెట్ కార్యదర్శి)
డా. టి. వి. సోమనాథన్ (Dr. T. V. Somanathan) భారతదేశంలోని ఆల్-రౌండర్ బ్యూరోక్రాట్లలో ఒకరు. 1987 బ్యాచ్కు చెందిన తమిళనాడు కేడర్ IAS అధికారి అయిన డా. సోమనాథన్ అర్థశాస్త్రంలో పీహెచ్డీతో పాటు, చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్, కాస్ట్ అకౌంటెంట్, కంపెనీ సెక్రటరీ అర్హతలను కూడా కలిగి ఉన్నారు. ఆయన కెరీర్ చాలా అద్భుతమైనది. ప్రపంచ బ్యాంకులో కార్యనిర్వాహక డైరెక్టర్గా (భారత్కు ప్రాతినిధ్యం), ప్రధానమంత్రి కార్యాలయంలో జాయింట్ సెక్రటరీగా, ఆపై వ్యయ కార్యదర్శిగా, ప్రస్తుతం క్యాబినెట్ కార్యదర్శిగా (Cabinet Secretary) నియమించబడ్డారు. ప్రశాంతంగా, అత్యంత చురుకైన మేధస్సుతో ఉండే డా. సోమనాథన్ను సివిల్ సర్వీస్ “సూపర్ బ్రెయిన్” అని పిలుస్తారు. ప్రస్తుతం ఆయన మొత్తం ప్రభుత్వ యంత్రాంగానికి పరిపాలనా అధిపతి, ప్రధానమంత్రికి అత్యంత విశ్వసనీయ ఆర్థిక వ్యూహకర్తలలో ఒకరు.