CBI : చ‌ట్టం, రాజ‌కీయం న‌డుమ `సీబీఐ` ఔట్‌

ఏపీ ముఖ్య‌మంత్రిగా చంద్ర‌బాబునాయుడు ఉన్న‌ప్పుడు రాష్ట్రంలోకి సీబీఐకి ప్ర‌వేశం లేకుండా చ‌ర్య‌లు తీసుకున్నాడు. ఎన్డీయే నుంచి బ‌య‌ట‌కొచ్చిన ఆయ‌న ప‌లు ప‌రిపాల‌న అంశాల‌పై మోడీ ప్ర‌భుత్వం సీబీఐ విచార‌ణ వేస్తుంద‌ని సందేహిస్తూ సీబీఐకి ఎంట్రీ లేకుండా క్యాబినెట్ తీర్మానం చేశాడు. రాష్ట్రం అనుమ‌తిలేకుండా విచార‌ణ‌కు వ‌చ్చే ఛాన్స్ లేకుండా చంద్ర‌బాబు సంచ‌ల‌న నిర్ణ‌యం ఆనాడు తీసుకున్నాడు. అప్ప‌టి వ‌ర‌కు తెలుగు ప్ర‌జ‌ల‌కు ఇలాంటి వెసుల‌బాటు సీబీఐ మీద రాష్ట్రాల‌కు ఉంద‌ని పెద్ద‌గా తెలియ‌దు. ఆ స‌మ‌యంలో ఆ అంశంపై విస్తృత చ‌ర్చ తెలుగు రాష్ట్రాల్లో జ‌రిగింది. ఆ త‌రువాత ముఖ్య‌మంత్రిగా జ‌‌గ‌న్ బాధ్య‌త‌లు తీసుకున్న వెంట‌నే బాబు నిర్ణ‌యాన్ని ర‌ద్దు చేసి పూర్వంలా మార్చేశాడు.

దేశంలోని ఎనిమిది రాష్ట్రాలు సీబీఐని నిషేధిస్తూ ప్ర‌స్తుతం నిర్ణ‌యం తీసుకున్నాయి. వాటిలో ఒక‌టి మిన‌హా మిగిలిన ఏడు రాష్ట్రాలు బీజేపీయేత‌ర ప్ర‌భుత్వాలు వుండే రాష్ట్రాలు. కేవ‌లం క‌క్ష్య సాధింపు కోసం కేంద్రం సీబీఐని ఉప‌యోగిస్తోంద‌ని విప‌క్షాలు త‌ర‌చూ చేసే ఆరోప‌ణ‌. అందుకు బ‌లం చేకూరేలా ప‌లు అంశాలు లేక‌పోలేదు. ఇలాంటి ప‌రిస్థితుల్లో తాజాగా కోల్ క‌తా హైకోర్టు ఇచ్చిన తీర్పుతో రాష్ట్రాల్లో సీబీఐకి ఉన్న అధికారులు ఏంటి? రాష్ట్ర ప్ర‌భుత్వం అనుమ‌తి లేకుండా నేరుగా విచార‌ణ చేయ‌డానికి వీలుందా? ఎలాంటి ఆరోప‌ణ‌ల‌పై సీబీఐ రాష్ట్రాల ప‌రిధిలో విచార‌ణ చేయాలి? త‌దిత‌ర అంశాలు చ‌ర్చ‌నీయాంశంగా మారాయి.
జాతీయ ద‌ర్యాప్తు సంస్థ NIA , దేశ వ్యాప్తంగా NIA చ‌ట్టం 2008 కు అనుగుణంగా విచార‌ణ చేసే అధికార పరిధిని కలిగి ఉంది. కానీ CBI ఢిల్లీ స్పెషల్ పోలీస్ ఎస్టాబ్లిష్‌మెంట్ (DSPE) చట్టం, 1946 ద్వారా నిర్వహించబడుతుంది. ఒక రాష్ట్రంలో ఒక నేరంపై దర్యాప్తు ప్రారంభించే ముందు తప్పనిసరిగా సంబంధిత రాష్ట్రం అనుమ‌తిని తప్పనిసరిగా పొందాలి.

Also Read : విప్ల‌వం నీడ‌న `గోండుల‌` వ్య‌ధ‌

సాధారణంగా రాష్ట్రాల్లో ప‌నిచేసే కేంద్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగులపై అవినీతి కేసుల విచారణలో సీబీఐకి సహాయం చేయడానికి “సాధారణ సమ్మతి” రాష్ట్రాలు ఇస్తుంటాయి. దాదాపు అన్ని రాష్ట్రాలు సంప్రదాయబద్ధంగా అలాంటి సమ్మతిని ఇచ్చాయి, లేని పక్షంలో సీబీఐ ప్రతి సందర్భంలోనూ రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి దరఖాస్తు చేయవలసి ఉంటుంద‌ని DSPE చట్టంలోని సెక్షన్ 6 (“అధికారాలు మరియు అధికార పరిధిని అమలు చేయడానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వ సమ్మతి”) చెబుతోంది. “సెక్షన్ 5 (“అధికారాల పొడిగింపు మరియు ఇతర ప్రాంతాలకు ప్రత్యేక పోలీసు స్థాపన యొక్క అధికార పరిధి”)లో ఏదీ ఎనేబుల్ చెయ్యడానికి వీలుగా పరిగణించబడదు. ఢిల్లీ స్పెషల్ పోలీస్ ఎస్టాబ్లిష్‌మెంట్ చ‌ట్టం ప‌రిధిలో ప‌నిచేసే( సీబీఐ)సభ్యుడు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ సమ్మతి లేకుండా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం లేదా రైల్వే ప్రాంతం కాకుండా ఆ రాష్ట్రంలోని ఏ ప్రాంతంలోనైనా అధికారాలు మరియు అధికార పరిధిని అమలు చేయడానికి సాధారణ సమ్మతి అవ‌స‌రం.

మహారాష్ట్ర, పంజాబ్, రాజస్థాన్, పశ్చిమ బెంగాల్, జార్ఖండ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, కేరళ మరియు మిజోరం అనే ఎనిమిది రాష్ట్రాలు ప్రస్తుతం సీబీఐకి సమ్మతిని ఉపసంహరించుకున్నాయి. మిజోరాం మినహా మిగిలినవన్నీ ప్రతిపక్షాల పాలనలో ఉన్నాయి. వాస్తవానికి 2015లో సమ్మతిని ఉపసంహరించుకున్న మొదటి రాష్ట్రం మిజోరాం. ఆ సమయంలో రాష్ట్రాన్ని కాంగ్రెస్ పాలించింది. సీఎంగా లాల్ థన్హావ్లా ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నారు. 2018లో మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్ (MNF) అధికారంలోకి వచ్చింది. MNF NDA మిత్రపక్షం అయినప్పటికీ, CBIకి సమ్మతి పునరుద్ధరించబడలేదు. నవంబర్ 2018లో, మమతా బెనర్జీ నేతృత్వంలోని పశ్చిమ బెంగాల్ ప్రభుత్వం CBIకి సాధారణ సమ్మతిని ఉపసంహరించుకుంది. అంటే, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ అనుమతి లేకుండా కేంద్ర ప్రభుత్వ అధికారులు లేదా రాష్ట్రంలోని ప్రైవేట్ వ్యక్తికి సంబంధించిన ఎలాంటి తాజా కేసును అక్క‌డ సీబీఐ నమోదు చేయడానికి లేదు.
అక్రమంగా బొగ్గు తవ్వకాలు, పశువుల స్మగ్లింగ్‌పై సీబీఐ దర్యాప్తు జరుపుతున్న నేపథ్యంలో మరో రాష్ట్రంలోని కేంద్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగిపై విచారణ జరపకుండా కేంద్ర ఏజెన్సీని ఆపలేమని కలకత్తా హైకోర్టు తాజాగా తీర్పునిచ్చింది. ఈ ఉత్తర్వులను సుప్రీంకోర్టులో సవాలు చేశారు. వినయ్ మిశ్రా వర్సెస్ సిబిఐ మ‌ధ్య జ‌రిగిన కేసులో ఏడాది జూలైలో అవినీతి కేసులను దేశవ్యాప్తంగా సమానంగా పరిగణించాలని హైకోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది. సాధారణ సమ్మతిని ఉపసంహరించుకున్న రాష్ట్రంలో ఆరోప‌ణ‌లు ఎదుర్కొంటొన్న అధికారి కార్యాలయం ఉన్నందున విచార‌ణ ఆప‌లేమ‌ని తేల్చేసింది. రాష్ట్ర ప్ర‌భుత్వ ఉద్యోగుల ప్ర‌మేయం సంబంధిత కేసులో ఉంటేనే స‌మ్మ‌తి ఉప‌సంహ‌ర‌ణ వ‌ర్తిస్తుంద‌ని కోర్టు తెలిపింది.

సమ్మతి ఉపసంహరణ తర్వాత CBI కోల్‌కతా శాఖ నమోదు చేసిన FIRల చెల్లుబాటును పిటిషన‌ర్ సవాలు చేసింది. స‌మ్మ‌తి ఉప‌సంహ‌ర‌ణ చేసుకున్న ఈ ఎనిమిది రాష్ట్రాల్లో కలకత్తా హెచ్‌సి ఆర్డర్‌ను సుప్రీం కోర్ట్ కొట్టివేసే వరకు విచార‌ణ కొన‌సాగించ‌డానికి వీలు క‌ల్పించింది. సమ్మతి ఉపసంహరణకు ముందు నమోదైన కేసులను దర్యాప్తు చేసే అధికారాన్ని సీబీఐ కలిగి ఉంది. రాష్ట్ర అనుమతి లేకుండా పాత కేసుకు సంబంధించి CBI సోదాలు నిర్వహించగలదా అనే దానిపై సందిగ్ధత ఉంది.ఇప్పుడు CBI ఏ రాష్ట్రంలోనైనా తాజా కేసు నమోదు చేయడానికి కలకత్తా HC ఉత్తర్వును ఉపయోగించుకోవచ్చు. ప్రత్యామ్నాయంగా, అది ఢిల్లీలో కేసు దాఖలు చేయవచ్చు. ఆయా రాష్ట్రాల్లోని వ్యక్తులను విచారించడం కొనసాగించవచ్చు. అక్టోబర్ 11, 2018న జారీ చేయబడిన ఒక ఉత్తర్వులో, ఢిల్లీ హైకోర్టు తీర్పు ప్రకారం, సాధారణ సమ్మతిని ఉపసంహరించుకున్న రాష్ట్రంలో ఏదైనా కేసు ఉంటే, ఆ సంస్థ దర్యాప్తు చేయవచ్చు. చ‌త్తీస్‌గఢ్‌లో జ‌రిగిన అవినీతి కేసుపై ఈ ఉత్తర్వు వచ్చింది – ఢిల్లీలో కేసు నమోదైనందున, ఛత్తీస్‌గఢ్ ప్రభుత్వం ముందస్తు అనుమతి అవసరం లేదని కోర్టు పేర్కొంది.

Also Read : పశ్చిమ కనుమలను కాపాడుతున్న వీరవనితలు

మొత్తానికి, రాష్ట్రాల సమ్మతి లేకుండా కొనసాగడానికి CBIకి మార్గాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. నేరంలో కొంత భాగం ఢిల్లీతో ముడిపడి ఉంటే సీబీఐ ఢిల్లీలో కేసులు నమోదు చేయగలదు, ఇంకా ఆయా రాష్ట్రాల్లోని వ్యక్తులను అరెస్టు చేసి విచారించవచ్చు’’ అని సీబీఐ అధికారి ఒకరు తెలిపారు. ఢిల్లీలో ప్రస్తుత ప్రభుత్వం అధికారంలోకి వచ్చిన తర్వాత మాత్రమే రాష్ట్రాలు సమ్మతిని తిరస్కరించడం ప్రారంభించాయి.1998లో, ముఖ్యమంత్రి జె హెచ్ పటేల్ యొక్క జనతాదళ్ ప్రభుత్వం కర్ణాటకలో సిబిఐకి సాధారణ సమ్మతిని ఉపసంహరించుకుంది. 1999లో బాధ్యతలు చేపట్టిన కాంగ్రెస్ సీఎం ఎస్‌ఎం కృష్ణ గత ప్రభుత్వ ఉత్తర్వులను రద్దు చేయలేదు. సిబిఐ తన కార్యాలయాన్ని (కర్ణాటకలో) దాదాపుగా మూసివేయవలసి వచ్చింది” అని ఆ సమయంలో ఏజెన్సీలో ఉన్న ఒక అధికారి చెప్పారు. ప్రతి కేసుకు, కేంద్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగులపై నిర్వహించే ప్రతి శోధనకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వ అనుమతిని కోరవలసి ఉందని ఓ సీబీఐ అధికారి అన్నారు. అవినీతి నిరోధక చట్టం, 1988కి 2018 లో సవరణల తర్వాత, కేంద్రం సిబిఐపై పరిపాలనాపరంగానే కాకుండా, చట్టపరంగా కూడా అధికారాన్ని వినియోగించుకుంది. 2018లో, ప్రభుత్వం చట్టంలోని సెక్షన్ 17Aకి పార్లమెంటు సవరణలను ప్రవేశపెట్టింది, ఏ ప్రభుత్వోద్యోగిపైనైనా అవినీతి కేసు నమోదు చేయడానికి ముందు సీబీఐకి కేంద్రం అనుమతిని తప్పనిసరి చేసింది.ఇంతకుముందు, జాయింట్ సెక్రటరీ స్థాయి మరియు అంతకంటే ఎక్కువ స్థాయి అధికారులకు మాత్రమే ఇటువంటి అనుమతి అవసరమని కేంద్రం ఆదేశించింది.

ప్రభుత్వ ఆదేశాలను సుప్రీంకోర్టు కొట్టివేయడంతో సవరణలు తీసుకొచ్చారు. 2018 సవరణ వాస్తవంగా ఆనాటి ప్రభుత్వం దర్యాప్తు చేయాలనుకుంటున్న అధికారులను మాత్రమే ఏజెన్సీ దర్యాప్తు చేయగలదని సీబీఐ అధికారులు చెబుతున్నారు. వాస్తవానికి 2017 నుంచి 2019 మధ్యకాలంలో సీబీఐ నమోదు చేసిన అవినీతి కేసులు 40 శాతానికి పైగా త‌గ్గ‌డం గ‌మ‌నార్హం. దీనికి ప్ర‌ధాన కార‌ణం ప్ర‌స్తుతం కేంద్రంలోని మోడీ ప్ర‌భుత్వం చేసిన స‌వ‌ర‌ణ‌లు. రాజ‌కీయ క‌క్ష్య సాధింపుల‌కు సీబీఐని కేంద్రం ఉప‌యోగించుకుంటోంద‌నే అప‌వాదు బ‌లంగా ఉంది. దాన్నుంచి బ‌య‌ట‌కొచ్చి స్వంతంత్ర్య సంస్థ‌గా వ్య‌వ‌హ‌రించే వ‌ర‌కు దాని విచార‌ణ‌ను ప్ర‌జ‌లు విశ్వసించే ప‌రిస్థితి లేదు. పైగా దానికి అధికారాలు, ప‌రిధులు చాలా విచిత్రంగా ఉన్నాయి. తాజాగా కోల్ క‌తా హైకోర్టు ఇచ్చిన ఉత్త‌‌ర్వుల మీద సుప్రీం చీఫ్ జ‌స్టిస్ స్పందించే వ‌ర‌కు సీబీఐ అధికారాలు, ప‌రిధుల‌ను నిర్థారించ‌లేం.